In 2025 is de restauratie va vijf grote atlassen voor het Drents Archief afgerond.

De atlassen behoren tot een serie van 6 atlassen in identieke banden, waarvan 4 van Janssonius en 2 van Blaeu.
Één atlas is enkele decennia geleden al behandeld, de overige nog niet. De banden tonen in grote lijnen dezelfde
schadevormen en zijn niet goed raadpleegbaar; dit is reden voor opdrachtgever om deze serie nu als geheel te laten
behandelen. Opvallend is de enigszins slordige manier waarop de atlassen zijn gebonden.
Gebruikte materialen, eerdere herstelpogingen, schadevormen en gebruikssporen geven wellicht meer informatie
over de geschiedenis van de serie; tijdens de behandeling wordt informatie verzameld voor toekomstig
onderzoek naar de serie.

Hoewel de schade en werkzaamheden bij de vijf atlassen verschillend is, is de algemene beschrijving bijna gelijk.

Materialen: bord, papier, kalfsperkament
Afmetingen: 50,5 x 33 x 9 cm (h x b x d) of iets dikker of dunner

Herkomst:Het is niet bekend wanneer het object in de collectie is opgenomen en er is geen informatie
beschikbaar over de voorgeschiedenis.

Titel: Novum ac magnum theatrum urbium belgicae regiae
Auteur/uitgever: Joan Blaeu, Amsterdam
Datering: 1649

Beschrijving der Werelt en haare Deelen
Auteur/uitgever: Johannes Janssonius, Amsterdam
Datering: 1652

Microsoft Word - Behandelverslag Atlas Beschrijving der Werelt e

Titel: Novus Atlas, Waterwerelt
Auteur/uitgever: Johannes Janssonius, Amsterdam
Datering: 1652

Microsoft Word - Behandelverslag Atlas Waterwerelt

Titel: Nieuwen Atlas: Nederland, Vranckrijk en Hispanien
Auteur/uitgever: Johannes Janssonius, Amsterdam
Datering: 1647

Microsoft Word - Behandelverslag Atlas Nederland, Vranckrijk en

Titel: Novus Atlas, Magna Britannia seu Angliae & Scotia
Auteur/uitgever: Johannes Janssonius, Amsterdam
datering: 1657

Microsoft Word - Behandelverslag Atlas Engeland, Schotland ende

Van iedere atlas is nauwkeurige het object, de algehele conditie en de schadevormen beschreven.

De behandelvraag is bij alle gelijkluidend: kan de atlas weer veilig raadpleegbaar worden, d.w.z. zonder verdere schade te veroorzaken door raadpleging?

Het beoogd gebruik: tentoonstellen, incidenteel raadplegen/bestuderen door ervaren archiefmedewerkers. Er zijn afspraken gemaakt met de opdrachtgever om de atlassen atlas te behandelen ter stabilisatie van de staat en ter verbetering van de functionaliteit en zodoende geen esthetische ingrepen te plegen m.b.t. bijvoorbeeld vlekken en droge lijmresten.

Aan het eind van het verslag staan richtlijnen voor het hanteren van de atlassen: enkel door ervaren
archiefmedewerkers volgens de bestaande hanteringsrichtlijnen te raadplegen bij een maximale openingshoek
van 120° en ondersteund door een passende book cradle of een boekenkussen.
Er is advies voor het opslag: liggend met volledige horizontale ondersteuning bij de klimatologische
omstandigheden van de archiefdepots.
En ook voor de wijze van transporteren: beperkt vervoeren. Liggend in een doos, zonder ruimte om te schuiven en
omgeven door voldoende beschermingsmaterialen volgens de richtlijnen voor archieven.
Opmerkingen:
Aan de behandeling van de vijf atlassen is een documentaire gewijd: “Hoe restaureer je een 17e-eeuws boek?”
op de social media-kanalen van het Drents Archief.

Drents Archief

In 2023 zijn voor het Drents Archief 90 boeken uit hun archief gerestaureerd. De collectie bevat voornamelijk boeken die de de geschiedenis van Drente representeren: boeken met plaatselijke wetgeving en gebruiken, boeken over onderwijs en godsdienst en familiestukken.

In het verslag zijn de boeken materieel beschreven maar niet inhoudelijk.

Enkele titels zijn:

Staatsbesluiten der Bataafsche Republiek sept.-nov. 1805
Derde tienjarige volkstelling, 1849
Erica. Jaarboek der Maatschappij van Weldadigheid
Leesboek voor de volksschool, 1902
Agnes en hare kinderen, 1828
Het landbouwbedrijf in de Veenkoloniën
Middel- en Oudnederlandsch Woordenboek 1878
Het Lantrecht van Drenthe, 1718
Geschiedkundige beschouwing der monnikenorden en kloosters, 1822
Bijbel uit collectie Hora Siccama, 1637
Nederlandts Vloek en Zegen (1693)
Volledige Chronyk van Oostfriesland (1723)
Heyligen Feeststoffen II
Articulen van Vrede (1654)
Veeartsenijkundig toezicht
Het kasteel van Coevorde

De vraag was de collectie weer raadpleegbaar te maken. Enkele stukken waren zeer versleten waardoor meer dan een conserverende behandeling nodig was om ze weer raadpleegbaar te maken. Het werk werd uitgevoerd in samenwerking met mevr. A.Z. Anninga van Stichting Handboekbindersgilde te Vries.

Bij de diverse boeken werd de volgende schade genoemd: vouwen en ezelsoren, losse pagina’s of platten of een los boekblok, uitgedroogd leer, scheuren, foxing en verzuring , reparaties met plakband en roestige nietjes, oppervlakte vuil, kapot naaiwerk en zelfs schade door knaagdieren.

Algemene opmerkingen m.b.t. de behandeling:

Alle behandelingen zijn uitgevoerd met inachtneming van de reversibiliteit van technieken en materialen. Waar mogelijk zijn originele elementen hergebruikt. Waar dit niet mogelijk of wenselijk was, is gekozen voor een soortgelijke en verantwoorde vervanging. Originele restanten zijn in een envelop meegeleverd waar dit toegevoegde waarde heeft. Waar werken zijn voorzien van een nieuwe band, is deze zo opgebouwd dat de hechting tussen het originele boekblok en de nieuwe band reversibel is. Gebruikte lijmsoort is standaard vers aangemaakte tarwestijfsel, waar wenselijk aangevuld met reversibele PVA[1]lijm. In enkele gevallen is gebruikgemaakt van beenderlijm (enkel voor rugverlijming). Papierrestauraties zijn uitgevoerd met Japans papier in verschillende gramgewichten. Droogreiniging is uitgevoerd met een kwast, akawipe en/of een museumstofzuiger. Wanneer er sprake is van het vlakken van papier, is de vouw licht bevochtigd en onder bezwaar gedroogd en/of is er gebruikgemaakt van een papierstrijkijzertje met als beschermende tussenlaag TST-vlies.

voor behandeling

na behandeling